ten sam co wczoraj

1) (z rzeczownikiem) this

2) (bez rzeczownika) this one

3) (= tamten) that

* * *

1. (= opuszczony) alone; sam jeden all alone; całkiem sam all alone, all by o.s.; robić coś samemu do sth o.s., do sth on one's own; iść samemu go alone; ( na imprezę) stag it, come l. go stag; zostać z kimś sam na sam get sb to o.s.; samemu podjąć decyzję decide for o.s.; chcę zostać sama I want to be alone; byłem sam w domu I was alone at home; zostaliśmy sami we were left alone.

2. (= akurat) just; w sam raz just fine l. right; to mi wystarczy w sam raz it'll be just fine; w samą porę just in time, (just) about time; ( jako komentarz) just in time!, perfect timing!; (zwł. sarkastyczny) about time!

3. ( przestrzeń) right, very; sam środek the dead center; w samym środku right in the middle; u samej góry at the very top; do samego dna to the very bottom; nad samym brzegiem rzeki at the very bank of the river; stanął pod samymi drzwiami he stood right at the doorsteps.

4. ( czas) just; do samej nocy till late in the evening; od samego rana first thing in the morning.

5. (= wyłącznie) nothing but; same kłopoty nothing but trouble; dostawać same złe stopnie get nothing but bad marks; mówić same kłamstwa/samą prawdę speak nothing but lies/the truth; podać same tylko najważniejsze fakty give nothing but the essentials.

6. ( wyjątkowość) myself (yourself etc.); mszę odprawiał sam biskup the mass was celebrated by the bishop himself.

7. ( przyczyna) mere, very; na samą myśl o tym przechodzi mnie dreszcz the very thought of it makes me shiver; od samego zapachu robi mi się niedobrze the mere smell makes me sick; wystarczy sam jej widok the mere l. very sight of her is enough.

8. (= nawet) myself (yourself etc.); zaśpiewał to tak, że nawet sam mistrz lepiej by nie mógł he sang better than the master himself.

9. ( wzmocnienie) myself (yourself etc.); sam z siebie without being asked; samo przez się by itself; to się rozumie samo przez się it goes without saying, this is obvious by itself; cel sam w sobie an end in itself; od samego początku from the very beginning; sam widzisz there you go; sam tak powiedział he said so himself; sam sobie jestem winien I can only blame myself; zobacz sam see for yourself; być pozostawionym samemu sobie be left high and dry, be left stranded; być sobie samemu panem be one's own master; dawać sobie samemu radę fend for o.s.; doświadczyć czegoś samemu experience sth at first hand; rumienić się/drżeć na samą myśl o czymś blush/tremble at the mere thought of sth; cyfry mówią same za siebie the figures speak for themselves; przychodzi mu to samo z siebie it comes natural to him; sama uroczystość zaczyna się o 9 the actual ceremony starts at 9 a.m.; tym razem przeszedłeś samego siebie you excelled l. surpassed yourself this time; zostawmy go samemu sobie let's leave him alone; kochaj mnie dla mnie samej love me for who I am.

10. (= właśnie ten) the (this, that) very, same, identical; taki sam the same, identical; taki sam co do joty mirror reflection; jeden i ten sam one and the same; tak samo jak... just as...; tak samo jak wczoraj just as yesterday; tyle samo the same amount; tym samym thus, thereby; w ten sam sposób (zareagować, odpowiedzieć) in the same way, by the same token; kubek w kubek taki sam (jak) the spitting image (of); prawie taki sam jak... much the same as...; to jedna i ta sama osoba they're one and the same person; byłem chory i ona tak samo I was ill and so was she; jesteśmy w tym samym wieku we're of the same age; mam taką samą koszulkę I have an identical T-shirt; przyjedziemy tego samego dnia we'll arrive on the same day; to ten sam mężczyzna, który ci się ukłonił it's the same man who said hello to you; to to samo miejsce, w którym byliśmy w zeszłym roku it's the same place we visited last year; wracać tą samą drogą retrace one's steps; kto pod kim dołki kopie, sam w nie wpada it's a case of the biter bit.

( sklep) supermarket, self-service store.

- sam to zrobiłeś? did you do it (by) yourself?

- drzwi same się zamknęły the door closed on its own

- samo się zagoi it’ll heal by itself

- samo się nie zrobi it won’t get done by itself

- musicie sami zdecydować you have to a. must decide for yourselves

- „jak samemu zbudować dom?” ‘how to build one’s own house?’

- sam z siebie of one’s own accord, without being asked

- (ona) sama z siebie nigdy nie zabiera głosu she never speaks up of her own accord a. without being asked

- nic nie dzieje się samo z siebie nothing happens by itself a. without a reason

- wszystko zawdzięczam samemu sobie I owe everything to my own efforts

- włosy jej się same kręcą her hair curls naturally

- był sam w domu he was alone a. on his own at home

- nie wolno jej samej wychodzić na ulicę she is not allowed to go out by herself a. on her own

- trudno jest żyć człowiekowi samemu it’s difficult a. hard living on your own a. living alone

- sam jeden all alone, all by oneself

- po śmierci rodziców została sama jedna when her parents died she was left on her own a. all alone

- słowo „bohater” pisze się przez sam h, nie przez ch the word ‘bohater’ is spelt with an h, not ch

- mieli same córki they had only daughters

- same nieszczęścia nas spotykają we’ve had a. met with nothing but trouble

- same zdolności nie wystarczą talent alone is not enough

- mówić prawdę, samą prawdę i tylko prawdę to tell the truth, the whole truth, and nothing but the truth

- w samym środku in the very centre, right in the middle

- na samym początku/końcu at the very beginning/end

- na samej górze/na samym dole at the very top/bottom, right at the top/bottom

- dom nad samym morzem a house right on the sea

- gałęzie zwisające do samej ziemi branches hanging right down to the ground

- w samo południe at midday, at high noon

- do samego rana right through to the morning

- sam sobie przeczysz you’re contradicting yourself

- sama tak powiedziała she said so herself

- sami sobie są winni they’ve only got themselves to blame

- mnie samego to zaskoczyło I was surprised myself

- samo miasto niczym szczególnym się nie wyróżnia the town itself is nothing special

- sam widzisz you can see for yourself

- sama widzisz, że to nie takie proste see, it’s not that easy

- sam zobacz see a. look for yourself

- sam powiedz you tell me

- sami powiedzcie, czy nie mam racji you tell me if a. that I’m wrong

- widziałem samego prezydenta I saw the president himself

- na samą myśl o tym chce mi się płakać the mere a. very thought of it makes me want to cry

- od samego zapachu robiło mu się niedobrze the very smell (of it) made him sick

- mamy takie same pióra we’ve got the same a. identical pens

- (on) ma taki sam kolor włosów jak jego brat his hair is the same colour as his brother’s

- twój kapelusz jest prawie taki sam jak mój your hat is practically the same as mine

- wszyscy mężczyźni są tacy sami all men are the same a. alike

- ten sam the same

- byli w tym samym wieku they were the same age

- ta sama kobieta, którą widziałem wczoraj the same woman (as a. that) I met yesterday

- Paryż jest wciąż ten sam Paris is just a. still the same

- to samo the same

- to samo dotyczy ciebie the same applies to you

- poproszę jeszcze raz to samo! (the) same again please!

- zrób to samo co wujek do the same as uncle (did)

- jeden i ten sam one and the same

- to jedna i ta sama osoba they are one and the same person

- jedno i to samo one and the same thing

- odwaga i brawura to nie jedno i to samo bravery and foolhardiness are not the same thing

- tak samo [traktować, uważać] the same

- tak samo będzie i tym razem it’ll be the same this time

- tak samo jak dwa lata temu just the same as two years ago

- są tak samo winni they are equally guilty

- zniknął tak samo nagle, jak się pojawił he vanished just as unexpectedly as he had appeared

- „muszę już iść” – „ja tak samo” ‘I’ve got to go’ – ‘me too’

- tyle samo (z policzalnymi) the same number, just as many; (z niepoliczalnymi) the same amount, just as much

- tyle samo pracowników, co rok temu the same number of a. just as many workers as last year

- tyle samo prawdy, ile kłamstwa the same amount of truth as lies

- mają tyle samo lat they’re (of) the same age

■ maleńkie sam na sam z kimś a little tête-à-tête with sb

- porozmawiać z kimś sam na sam to talk to sb one-on-one

- marzył, żeby zostać z nią sam na sam he dreamt of being alone with her

- sam nie zje i drugiemu nie da przysł. (she’s/he’s) a dog in the manger

- klimat, który sam przez się jest czynnikiem leczniczym the climate, which is itself a healing factor

- takie nastawienie jest samo przez się zrozumiałe taken by itself such an attitude is understandable

- to się rozumie samo przez się! it goes without saying!

- rozumie się samo przez się, że… that goes without saying that…

- samw sobie in itself

- dla niego praca jest celem samym w sobie work for him is an end in itself

- ten dokument sam w sobie nie stanowi dowodu in and of itself the document does not constitute evidence książk.

- tym samym in the process

- uzyskał obywatelstwo polskie, a tym samym prawo ubiegania się o to stanowisko he acquired Polish citizenship, thus a. thereby gaining the right to apply for the post

- jest wielu znanych aktorów there are many well known actors

- nie ma nikogo, kto mógłby to zrobić there’s no one who could do it

- czy jest Bóg, czy go nie ma? does God exist, or not?

- był sobie kiedyś stary król there was a. lived once an old king

- nie było cię jeszcze wtedy na świecie this was before you were born

- kiedy mnie już z wami nie będzie euf. when I am no more a. I am no longer with you euf.

- myślę, więc jestem I think, therefore I am

- być albo nie być to be or not to be

- to dla nas być albo nie być this is our to be or not to be, this is our Waterloo

- nie ma już dla niej ratunku nothing can save her now

- jest wiele powodów do zadowolenia there’s good reason to be happy

- nie ma obaw a. strachu pot. ! no problem! pot., not to worry! pot.

- nie ma powodu do obaw there is no reason a. need to worry

- są sprawy, których nigdy nie zrozumiesz there are (certain) things that you’ll never understand

- nie ma co płakać/gadać it’s no use crying/talking (about it)

- nie ma co żałować (there’s) no need to be sorry

- nie ma co a. czego żałować it’s no great loss

- nie ma czemu się dziwić, że… it’s no surprise a. wonder that…

- nie ma o co się kłócić there’s nothing to quarrel about

- nie ma czym się martwić/czego się bać there’s nothing to worry about/to be afraid of

- nie ma z czego być dumnym (it’s) nothing to be proud of

- nie ma z czego się cieszyć/śmiać there’s nothing to rejoice/to laugh about

- „dziękuję za podwiezienie” – „nie ma za co” ‘thanks for the lift’ – ‘don’t mention it’ a. ‘you’re welcome‘

- „przepraszam, że panu przerwałem” – „nie ma za co” ‘sorry I interrupted you’ – ‘that’s all right’

- już cię/was nie ma! off with you!

- być w pracy/szkole to be at work/at school

- być w teatrze/na koncercie to be at the theatre/at a concert

- teraz wychodzę, ale będę w domu o piątej I’m going out now, but I’ll be home at five

- dzisiaj nie ma go w biurze he’s not in the office today

- w pokoju nikogo nie ma/nie było there is/was no-one in the room

- jest już piąta, a jego jak nie ma, tak nie ma it’s already five, and he’s still not here a. there’s still no trace of him

- „czy jest Robert?” – „nie, nie ma go, jest jeszcze w szkole” ‘is Robert in?’ – ‘no, he’s not, he’s still at school’

- „są jeszcze bilety na ostatni seans?” – „niestety, już nie ma” ‘do you still have tickets for the last showing?’ – ‘sorry, all sold out’

- czy będziesz jutro w domu? ‘will you be at home a. in home tomorrow?’

- kiedy (ona) będzie znowu w Warszawie? when will she be in Warsaw again?

- byłem wczoraj u Roberta/u babci I was at Robert’s/granny’s yesterday, I went to see Robert/granny yesterday

- był przy narodzinach swojej córki he was present at the birth of his daughter

- nigdy nie byłem w Rosji I’ve never been to Russia

- „skąd jesteś?” – „(jestem) z Krakowa/Polski” ‘where are you from?’ – ‘(I’m) from Cracow/Poland’

- „gdzie jesteś?” – „tutaj!” ‘where are you?’ – ‘(I’m) here!’

- „jestem!” (przy odczytywaniu listy) ‘here!’, ‘present’

- będąc w Londynie, odwiedziłem Annę when a. while I was in London I went to see Anna

- biblioteka jest w budynku głównym the library is in the main building

- w jednym pudełku jest dziesięć bateryjek there are ten batteries in a packet

- w domu nie było nic do jedzenia there was nothing to eat at home a. in the house

- co jest w tym pudle? what’s in this box?

- gdzie jest moja książka/najbliższa apteka? where’s my book/the nearest chemist’s?

- co jest dzisiaj na lunch? what’s for lunch today?

- wczoraj na kolację był dorsz there was cod for dinner yesterday

- „dużo masz tych ziemniaków?” – „oj, będzie” pot. ‘got a lot of those spuds?’ – ‘loads’ pot.

- będzie, będzie, więcej się nie zmieści pot. that’s plenty a. that’ll do, there’s no room for any more

- jest godzina druga po południu it’s two in the afternoon a. two p.m.

- nie ma jeszcze szóstej rano it’s not yet six a.m.

- zanim dotrzemy do domu, będzie ósma wieczorem/północ it’ll be eight p.m./midnight by the time we reach home

- był maj it was in May

- to było w grudniu 1999 it was in December 1999

- to było dawno, dawno temu this was a long, long time ago

- jest piękny ranek it’s a fine morning

- jest mroźno/upalnie it’s nippy/hot

- wczoraj był deszcz/mróz it was raining/freezing yesterday

- ciekawe, czy jutro będzie pogoda I wonder if it’s going to be fine tomorrow

- nie pamiętam dokładnie, to było dość dawno temu I can’t really remember, it was some time ago

- z niego jeszcze coś będzie he’ll turn out all right

- co z niego będzie? how will he turn out?, what will become of him?

- będzie z niego dobry pracownik he’ll be a good worker

- kuchmistrz to z ciebie nie będzie you’ll never make a chef

- z tych kwiatów nic już nie będzie these flowers/plants have had it pot.

- z naszych planów/wakacji nic nie będzie nothing will come of our plans/holidays

- nic z tego nie będzie it’s hopeless

- nic dobrego z tego nie będzie nothing good will come of it

- tyle pracy i nic z tego nie ma (he’s done) so much work and nothing to show for it

- koncert/egzamin jest jutro the concert/exam is tomorrow

- zebranie było w sali konferencyjnej the meeting was (held) in the conference room

- jutro nie będzie a. nie ma lekcji there are no classes tomorrow

- był do ciebie telefon there was a phone call for you

- czy były do mnie jakieś telefony? has anyone called me?

- był wypadek w kopalni there was an accident in the mine

- co będzie, jeśli nie zdasz egzaminu? what’s going to happen if you fail the exam?

- co będzie, jeśli ktoś nas zobaczy? supposing a. what if someone sees us?

- nie martw się, wszystko będzie dobrze don’t worry, it’ll be a. it’s going to be fine

- w życiu bywa rozmaicie you never know what life may bring

- opowiedziałem jej wszystko, tak jak było I told her everything just as it happened

- co ci/jej jest? what’s the matter with you/her?

- coś mi/jemu jest something’s the matter with me/him

- czy jemu coś jest? is anything the matter with him?

- nic mu nie będzie, to tylko przeziębienie he’ll be fine, it’s only a cold

- być na weselu/zebraniu to be at a wedding/meeting

- wczoraj byliśmy na przyjęciu we were at a reception yesterday

- być w liceum/na uniwersytecie to be at secondary school/at university

- być na studiach to be a student a. at college

- być na prawie/medycynie to study law/medicine

- był na trzecim roku anglistyki he was in his third year in the English department

- być na kursie komputerowym to be on a computer course

- być na wojnie to go to war

- być pierwszym/drugim to be the first/second to arrive

- był na mecie trzeci he came third

- czy był już listonosz? has the postman been a. come yet?

- być pod urokiem/wrażeniem kogoś/czegoś to be charmed/impressed by sb/sth

- być pod wpływem kogoś/czegoś to be under the influence of sb/sth

- prowadzić samochód, będąc pod wpływem alkoholu to drive while under the influence of alcohol

- być w ciąży to be pregnant

- być w dobrym/złym humorze to be in a good/bad mood

- nie być w nastroju do zabawy not to feel like going out a. partying

- być w doskonałej formie to be in excellent form a. in fine fettle

- być w strachu to be scared

- być w rozpaczy to be in despair

- bądźmy dobrej myśli let’s hope for the best

- jestem przed obiadem I haven’t had my lunch yet

- jestem już po śniadaniu I’ve already had breakfast

- był siedem lat po studiach he had graduated seven years earlier

- być po kielichu/po paru kieliszkach pot. to have had a drop/a few euf.

- być na diecie to be on a diet

- być na kaszce a. kleiku to be on a diet of gruel

- być na emeryturze/rencie to be on a pension

- sukienka jest do kolan the dress is knee-length

- wody było do kostek the water was ankle-deep

- firanka była do połowy okna the net curtain reached halfway down the window

- chwila nieuwagi i było po wazonie one unguarded moment and the vase was smashed to pieces

- jest już po nim/nas! it’s curtains for him/us! pot.

- jeszcze chwila i byłoby po mnie another instant and it would have been curtains for me a. would have been all up with me pot.

- być nauczycielem/malarzem to be a teacher/painter

- kiedy dorosnę, będę aktorem when I grow up, I’ll be an actor

- być Polakiem/Duńczykiem to be Polish/Danish

- borsuk jest drapieżnikiem the badger is a predator

- nie bądź dzieckiem! don’t be childish a. such a child!

- jestem Anna Kowalska I’m Anna Kowalska

- „cześć, to ty jesteś Robert?” – „nie, jestem Adam” ‘hi, are you Robert? a. you’re Robert, are you?’ – ‘no, I’m Adam’

- co to jest – ma cztery nogi i robi „miau”? what (is it that) has four legs and says ‘miaow’?

- była wysoka/niska she was tall/short

- jest autorką cenioną przez wszystkich she’s an author appreciated by all a. everybody

- mój dziadek był podobno bardzo przystojnym mężczyzną my grandfather is said to have been a very handsome man

- wciąż jest taka, jaką była za młodu she’s still her old self

- kwiaty były żółte i czerwone the flowers were yellow and red

- pizza była całkiem dobra the pizza was quite good

- pojemnik był z drewna/plastiku the container was made of wood/plastic

- z tych listewek byłby ładny latawiec these slats could make a fine kite

- wszystko to były jedynie domysły it was all only conjecture

- czyj jest ten samochód? whose car is this?, who does this car belong to?

- ta książka jest jej/Adama this book is hers/Adam’s, this is her/Adam’s book

- żona była dla niego wszystkim his wife was everything to him

- nie naśladuj innych, bądź sobą don’t imitate others, be yourself

- ta zupa jest zimna this soup is cold

- Maria jest niewidoma Maria is blind

- jesteś głodny? are you hungry?

- Robert jest żonaty/rozwiedziony Robert is married/divorced

- są małżeństwem od dziesięciu lat they’ve been married for ten years

- bądź dla niej miły be nice to her

- bądź tak dobry a. uprzejmy would you mind

- bądź tak miły i otwórz okno would you mind opening the window?

- czy byłaby pani uprzejma podać mi sól would you be kind enough a. would you be so kind as to pass me the salt?

- nie bądź głupi! don’t be a fool!

- cicho bądź! be quiet!

- być w kapeluszu/kaloszach/spodniach to be wearing a hat/rubber boots/trousers

- była w zielonym żakiecie/czarnym berecie she was wearing a green jacket/black beret, she had a green jacket/black beret on

- być za kimś/czymś (opowiadać się) to support sb/sth, to be for sb/sth

- byłem za tym, żeby nikomu nic nie mówić I was for not telling anyone anything

- dwa razy dwa jest cztery two times two is four

- ściany pokoju były pomalowane na różowo the walls of the room were painted pink

- dzieci, które są maltretowane przez rodziców children who are abused by their parents

- tak jest napisane w gazecie that’s what it says in the paper

- samochód będzie naprawiony jutro the car will be repaired by tomorrow

- to musi być zrobione do czwartku this must be done by Thursday

- sukienka była uszyta z czarnej wełenki the dress was made of black wool

- będzie pamiętał a. pamiętać tę scenę przez cały życie he will remember this scene all his life

- będziemy długo go wspominali a. wspominać we shall a. will long remember him

- co by się było stało, gdyby nie jego pomoc what would have happened if it hadn’t been for his help

- byłaby spadła ze schodów (omal nie) she almost fell down the stairs

- byłbym zapomniał! zabierz ze sobą śpiwór I almost a. nearly forgot! take a sleeping bag with you

- jest dopiero wpół do ósmej it’s only half past seven

- nie było co jeść there was nothing to eat

- za ciepło będzie ci w tym swetrze you’ll be too hot in this jumper

- byłoby przyjemnie zjeść razem obiad it would be nice to have lunch together

- wychodzić po zmierzchu było niebezpiecznie it was dangerous going out after dark

- nie kupić tego mieszkania będzie niewybaczalnym błędem not to buy that a. the flat would be an inexcusable mistake

- z chorym było źle/coraz gorzej the patient was bad/getting worse

- z dziadkiem jest nienajlepiej grandfather is poorly

- wszystko będzie na niego he’ll get all the blame

- żeby nie było na mnie I don’t want to get the blame

- na imię było jej Maria her name was Maria

- było dobrze po północy it was well after midnight

- będzie z godzinę/trzy lata temu an hour or so/some three years ago

- będzie kwadrans jak wyszedł he must have left fifteen minutes or so ago, it’s been fifteen minutes or so since he left

- do najbliższego sklepu będzie ze trzy kilometry it’s a good three kilometres to the nearest shop

- nie ma tu gdzie usiąść there’s nowhere here to sit

- w tym mieście na ma dokąd pójść wieczorem there’s nowhere to go at night in this town

- nie ma komu posprzątać/zrobić zakupy there’s no-one to clean/to do shopping

- nie ma z kim się bawić there’s no-one to play with

- trzeba było coś z tym zrobić something had to be done about it

- trzeba było od razu tak mówić why didn’t you say so in the first place?

- czytać można było tylko przy świecach one could read only by candlelight

- jest gorzej niż można było przypuszczać it’s worse than might have been expected

■ bądź zdrów! (pożegnanie) goodbye!, take care!

- być bez forsy/przy forsie pot. to be penniless/flush pot.

- być do niczego (bezużyteczny) [osoba, przedmiot] to be useless a. no good; (chory, słaby) [osoba] to be poorly a. out of sorts

- być może perhaps, maybe

- być może nam się uda perhaps we’ll succeed

- być może a. może być, że… it may happen that…

- być niczym [osoba] to be a nobody

- znałem ją, kiedy jeszcze była nikim I knew her when she was still a nobody

- być przy nadziei a. być w poważnym a. odmiennym a. błogosławionym stanie książk. to be in an interesting condition a. in the family way przest.; to have a bun in the oven euf., pot.

- było nie było (tak czy owak) when all’s said and done, after all; (niech się dzieje co chce) come what may, be that as it may

- było nie było, to już ćwierć wieku od naszego ślubu when all’s said and done a. after all, it’s twenty-five years since we got married

- było nie było, idę pogadać z szefem o podwyżce come what may, I’m going to the boss to talk about a rise

- było siedzieć w domu/nie pożyczać mu pieniędzy pot. serves you right, you should have stayed at home/shouldn’t have lent him money

- było nic mu nie mówić you should have told him nothing

- co będzie, to będzie whatever will be, will be

- co było, to było let bygones be bygones

- co jest? pot. what’s up? pot.

- co jest, do jasnej cholery? dlaczego nikt nie otwiera? what the hell’s going on? – why doesn’t anyone open the door? pot.

- co jest? przyjacielowi paru groszy żałujesz? what’s wrong? – can’t spare a friend a few pence? pot.

- coś w tym jest a. coś w tym musi być there must be something in it

- coś w tym musi być, że wszyscy dyrektorzy będą na tym zebraniu there must be something in it, if all the directors are going to the meeting

- jakoś to będzie things’ll a. it’ll work out somehow pot.

- nie ma co a. rady oh well

- nie ma co, trzeba brać się do roboty oh well, time to do some work

- nie ma co! well, well!

- mieszkanie, nie ma co, widne i ustawne well, well, not a bad flat, airy and well laid out

- ładnie się spisałeś, nie ma co! iron. well, well, you’ve done it now, haven’t you!

- nie ma (to) jak kuchnia domowa/kieliszek zimnej wódki nothing beats a. you can’t beat home cooking/a glass of cold vodka

- nie ma (to) jak muzyka klasyczna give me classical music every time

- nie ma to jak wakacje! there’s nothing like a holiday!

- nie może być! (niedowierzanie) I don’t believe it!, you don’t say!

- niech będzie! oh well!

- niech ci/wam będzie! have it your own way!

- niech mu/jej będzie! let him/her have his/her own way!

- niech tak będzie! (zgoda) so be it!

- tak jest! (owszem) (that’s) right!

- „to jest pańskie ostatnie słowo” – „tak jest, ostatnie” ‘is that your final word?’ – ‘yes, it is’, ‘that’s right’

- tak jest, panie pułkowniku/generale! Wojsk. yes, sir!

- to jest książk. that is, that is to say

- główne gałęzie przemysłu, to jest górnictwo i hutnictwo the main branches of industry, that is (to say) mining and metallurgy

* * *

* * *

jestem jesteś są; będę będziesz bądź

1. (= znajdować się w jakimś stanie l. miejscu) be; (= istnieć) exist, be there; być na diecie be on a diet; być na emeryturze be retired; jestem po robocie I'm finished l. done with work (for today); pewnego razu był sobie król... once upon a time there lived a king...; w ogrodzie były róże there were roses in the garden; w Galaktyce są miliardy gwiazd there are billions of stars in the Galaxy; ile ich jest? how many of them are there?; być w kinie be at the theater; być na wycieczce be on a trip; być w Warszawie be in Warsaw; być u babci na wsi be at grandma's house in the country; być z kimś sam na sam be one on one with sb; od świtu jestem na nogach I have been on my feet all day; Ewa jest na ostatnich nogach Eva is ready to drop l. dead on her feet; jesteś na drodze do zawału you are on the road to a heart attack; wszystko jest na swoim miejscu everything is in its place; to było nie na miejscu that was out of line; być na ustach całego miasteczka be on the lips of everyone in town; być jedną nogą na tamtym świecie have one foot in the grave; co dzisiaj będzie na obiad? what's for supper today?; wszystko jest pod ręką we have everything right at hand; być u steru przen. be at the wheel; no to jestem w domu (= zrozumiałem) that hits home; być w latach l. w leciech be up in one's years; być w sile wieku be in one's prime; być w opałach be in a bind; teraz wszystko jest w twoich rękach now everything is in your hands l. up to you; być w siódmym niebie be in seventh heaven; być w swoim żywiole be in one's element; być na zebraniu be at a meeting; być na wojnie be (fighting) in a war; być na studiach be at college; być na anglistyce be in the English Department; nigdy nie byłem w Chicago I've never been to Chicago; Adam jest pod pantoflem swojej żony Adam is henpecked; być nie w sosie be in a bad mood; jest gaz i woda we have gas and water; jestem takiego samego zdania I'm of the same opinion; jestem dobrej myśli I'm hoping for the best; jest mi u ciebie tak dobrze I feel so good at your place; jest mi głupio I feel stupid; to jest do niczego it's no good; być górą be on top; to nie jest czas po temu this is not the time for that; to nie jest mi na rękę this is inconvenient (for me); to nie jest po mojej myśli that's not what I intended l. what I had in mind; jestem pod wrażeniem I'm impressed; jestem bez pieniędzy I'm broke; jestem w ciąży I'm pregnant; Ewa jest przy nadziei przest. Eva is in the family way; jestem na służbie I'm on duty; byliśmy na spacerze we were taking a walk; dobrze wiesz, że jesteś na mojej łasce you know fully well that you're at my mercy; czy jesteś w stanie mnie zrozumieć? are you able to understand me?; jestem w dobrym humorze I'm in a good mood; byliśmy w kłopocie, co zrobić z... we couldn't figure out what to do with...; Ewa przez moment była w rozterce for a moment Ewa was in a dilemma; Ewa jest z Adamem w przyjaźni Ewa is friends with Adam; po czyjej jesteś stronie? whose side are you on?; Adam jest w porządku Adam is OK l. alright; to nie jest w moim guście that's not my style; jestem na bakier z gramatyką I haven't a clue about grammar; z teściową jestem na złej stopie I'm on bad terms with my mother-in-law; z prezesem jestem na ty I'm on a first name basis with the president; jestem za reformą I'm for the reform; oni są z sobą za pan brat they are on familiar terms; jestem z Ewą po słowie przest. I'm engaged to Eve.

2. ( część orzeczenia imiennego) jestem studentem I am a student; byłam piosenkarką I was a singer; będę generałem I will be a general; ta dziewczyna jest ładna that girl is pretty; samochód jest ojca that's father's car; ten długopis nie jest mój this pen isn't mine; bądź zdrów! get well!; jesteś dla mnie niczym! you mean nothing to me; on nie był sobą he wasn't himself; dwa razy dwa jest cztery two plus two is l. equals four.

3. ( w zdaniach bezosobowych) (= zdarzać się) jest piękny dzień it's a beautiful day; był kwiecień it was April; było to dość dawno it was l. happened quite a long time ago; był do ciebie telefon you had a call; było już późno it was getting late; nie ma co jeść there's nothing to eat; będzie z godzinę temu, jak... it's been an hour since...; a co będzie ze mną? what will happen to me?; ciekaw jestem, co z niego będzie I'm curious (about) what will become of him; jeżeli tak jest if it is so; być może maybe, perhaps; co będzie, to będzie come what may; co było, to było let bygones be bygones; jakoś to (w końcu) będzie thing's will turn out fine (in the end); co ci jest? what's wrong l. the matter with you?; z tej mąki nie będzie chleba it's hopeless; nie może być that's impossible; jest już po nim it's too late for him; he's done for; he's a goner l. a has-been; co było, a nie jest, nie pisze się w rejestr what's done is done; tak jest! exactly!, precisely!, that's right; wojsk. yes, sir!; to jest (= czyli) that is; było nie było whatever happens; no matter what (happens).

czasownik posiłkowy

1. tylko będę będziesz itd. ( w formach czasu przyszłego) will (be); będę pamiętał o tym I'll remember that; dzieci będą w ogrodzie the kids will be in the garden; będziemy śpiewać kolędy we're going to sing carols.

2. ( w formach strony biernej) dom był sprzedany za... the house was sold for...; jesteś obserwowany you are being watched; droga jest już naprawiona the road has been repaired.

- zapłodnienie komórki jajowej the fertilization of the egg cell

- jak to zrobiłeś? how did you do it a. that?

- jak dojechać stąd na dworzec? how do I get to the station from here?

- jak długo tu będziesz? how long will you be here?

- jak daleko stąd do parku? how far is it to the park from here?

- jak często chodzisz do kina? how often do you go to the cinema?

- jak ci się udała wycieczka? how was your a. the trip?

- jak było w Londynie? what was it like in London?, how was (it in) London?

- jak tam ojciec, zdrowy już? how’s your father – is he well now?

- jak twoja noga? how’s your leg?

- jak ona wygląda? – jest wysoka czy niska? what does she look like: is she tall or short?

- jak wyglądam w tej sukience? how do I look in this dress?

- zapytaj go, jak się czuje ask him how he is

- nauczył mnie, jak kopiować pliki he taught me how to copy files

- nie wiem, jak długo się tam jedzie I don’t know how long it takes to get there

- to jak, idziemy do kina? so, are we going to the cinema?

- „powiedziałeś jej o tym?” – „a jak myślisz?” ‘have you told her about it?’ – ‘what do you think?’

- nie wiadomo a. nie wiedzieć a. Bóg wie jak nobody a. God (alone) knows how

- jak jej/mu tam pot. what d’you call her/him pot.; what’s her/his name pot.

- dzwonił Robert czy jak mu tam Robert (or) whatever his name is phoned

- jak śmiesz/jak pan śmie! how dare you!

- jak mogłeś? how could you?!

- o, jak dużo już napisał! look how much he’s written (already)!

- tyle wydatków! jak tu można cokolwiek odłożyć! so many expenses! how can you save anything?

- jak tu gorąco! it’s so hot in here!, how hot it is here!

- jak ci nie wstyd! shame on you!

- jak ty wyglądasz! (just) look at you!

- jak nie pokochać takiego ślicznego bobasa? you can’t help loving such a cute little baby

- czarny jak węgiel as black as coal

- oczy jak gwiazdy eyes like stars

- był dla mnie jak ojciec he was like a father to me

- płakała jak dziecko she cried like a baby

- samochód wygląda teraz jak nowy the car looks as good as new (now)

- miał szansę jak dziesięć do jednego he had a ten to one chance

- tak (samo) jak… the same as…

- miał na imię Robert, tak (samo) jak jego dziad his name was Robert, the same as his grandfather’s

- taki (sam) jak… the same as…

- podobny jak ktoś/coś similar to sb/sth

- pasek identyczny jak mój a belt exactly like mine

- nigdy nie spotkałem takiego maniaka sportu jak on I’ve never met a sports maniac like him

- b jak Barbara/e jak Edward ‘B’ as in ‘Barbara’/‘E’ as in ‘Edward’

- to nie potrwa dłużej jak godzinę it won’t take more than an hour

- nie ma nic obrzydliwszego jak szantaż there’s nothing more repulsive a. despicable than blackmail

- nie ma jak kuchnia domowa there’s nothing like home cooking, nothing beats home cooking

- nie chciała wyglądać inaczej jak koleżanki she didn’t want to look different from her friends

- rzucało łodzią jak łupiną orzecha the boat was thrown around a. tossed about like a cockleshell

- w połowie kwietnia zrobiło się ciepło jak w lecie in mid April it became as warm as (in) summer

- znowu wszystko jest jak dawniej a. kiedyś everything is again like it used to be a. like it was before

- (tak) jak co roku, pojechał do Londynu he went to London as he did every year

- jak zawsze as always

- jak zwykle as usual

- głodny byłem jak rzadko I was really a. extremely hungry

- stało się tak, jak przypuszczałem it happened (just) the way I expected

- tak jak przewidywałem, tak się stało everything turned out the way I had predicted

- zorganizujemy wszystko, (tak) jak pan postanowi we’ll arrange everything (just) the way you want it

- jak postanowiono, tak i zrobiono everything was done the way it had been planned a. decided

- tak blisko/szybko, jak to jest/było możliwe as close/quickly as possible a. as one possibly can/could

- dzień taki sam jak każdy inny a day like any other day

- podobnie jak ja/Adam like myself/Adam

- na wsi, podobnie jak w mieście in the country, just as in town

- przedsięwzięcie równie niepotrzebne, jak beznadziejne an undertaking as unnecessary as it is/was hopeless

- jak gdyby as if a. though

- leżał nieruchomo, jak gdyby spał he lay motionless as if he were sleeping

- schylił się, jak gdyby czegoś szukał he bent down as if he were looking for something

- czuję się nie gorzej jak wczoraj I don’t feel any worse than yesterday

- to potrwa nie dłużej jak do piątej it won’t take a. last (any) longer than five o’clock

- skończę tłumaczenie nie później jak jutro I’ll finish the translation tomorrow at the latest

- nie pozostało mi nic innego jak zgodzić się there was nothing else for me to do but agree

- nie dalej jak wczoraj/dwa dni temu only yesterday/two days ago

- jak szliśmy przez las, zaczęło padać when a. as we were walking through the forest, it began to rain

- porozmawiamy o tym, jak wrócę we’ll talk about it when I get back

- rok upłynął, jak umarł dziadek it’s been/it had been a year since grandfather died

- już dwa miesiące, jak wyjechał it’s (been) two months since he left

- jak tu mieszkam, nigdy jej nie spotkałem I’ve never met her since I’ve been living here

- zadzwonię do ciebie, jak się czegoś dowiem I’ll phone you if I learn anything

- jak nie dziś, to jutro either today or tomorrow; if not today, then tomorrow

- gdzieś na pewno wyjadę, jak nie w góry, to nad morze I’ll be going away somewhere: if not to the mountains, then to the coast a. seaside

- zaziębisz się, jak będziesz chodził bez czapki you’ll catch a cold if you don’t wear a hat

- (ona) zawsze coś gubi, jak nie parasolkę, to rękawiczki she’s always losing something: if it’s not her umbrella, then it’s her gloves

- zrób to sam, jak jesteś taki mądry do it yourself if a. as you’re so clever

- na pewno został tam na noc, jak go do tej pory nie ma he must have stayed the night, as he’s not yet here

- jak wiesz as you know

- jak wiadomo as is known, obviously

- jak wspomniano wyżej as mentioned above a. earlier

- jak się zdaje as it seems

- radzisz sobie, jak widzę, znakomicie you’re doing a. managing just fine, I see

- jak się okazało as it turned out; as it transpired książk.

- jak sam o tym często mówił as he himself often said

- zjawił się w porze, kiedy, jak sądził, ojca nie będzie w domu he turned up at the time when, as he thought, his father would be out a. when he thought his father would be out

- przedstawiciele rządu, jak premier, ministrowie… government representatives, such as a. like the prime minister, ministers…

- pisał takie utwory, jak fraszki, bajki i satyry he wrote pieces such as a. things like epigrams, fables and satires

- …jak również… as well as

- w Brazylii, Argentynie jak również w Chile in Brazil and Argentina, as well as in Chile

- zarówno w sobotę, jak i w niedzielę both on Saturday and Sunday, on Saturday as well as on Sunday

- w szkole jak w szkole, nic nowego school’s the same as usual a. always: nothing new

- mieszkanie jak mieszkanie, ale łazienka wspaniała the flat’s so-so, but the bathroom is great pot.

- co jak co, ale gest to on ma whatever you think of him, he’s not tight-fisted

- kto jak kto, ale ty powinieneś mnie zrozumieć you of all people should (be able to) understand me

- komu jak komu, ale jemu możesz zaufać you can trust him more than anyone

- kiedy jak kiedy, ale jutro musisz być punktualnie it wouldn’t matter normally, but tomorrow you must be on time

- gdzie jak gdzie, ale w Warszawie znam każda ulicę other towns are okay too a. I know other towns fairly well, but I know Warsaw like the back of my hand

- jak siedział w fotelu, tak siedzi he’s still sitting in the same armchair

- jak kantowali, tak kantują they’re still short-changing us in the same old way pot.

- jak to, nie idziesz dziś do szkoły? what do you mean you’re not going to school today?

- jak to, już czwarta? what, is it four (o’clock) already?

- (i) jak nie lunie pot. the sky suddenly opened up

- (i) jak nie ryknie, jak się nie wścieknie pot. he suddenly started ranting and raving pot.

- jak najtaniej/najbliżej as cheap/close as possible

- z sąsiadami żyli w jak najlepszych stosunkach they were on the best of terms with their neighbours

- nasze pożywienie powinno być jak najbardziej urozmaicone our diet should be as varied as possible

- miał o niej jak najlepszą opinię he had a very high a. the highest opinion of her

■ jak ty komu, tak on tobie przysł. you get what you deserve

- czy znasz go? do you know him?

- czy byłeś kiedyś w Indiach? have you ever been to India?

- czy widziałeś go wczoraj? did you see him yesterday?

- czy pójdziesz ze mną do kina? will you go to the cinema with me?

- czy możesz wyłączyć radio? can a. could you turn the radio off?

- czy byłby pan łaskaw zamknąć okno? would you mind closing the window?

- czyście a. czy wyście powariowali? pot. are you out of your mind? pot.

- ciekawe, czy przyjdą I wonder if they’ll come

- wątpię, czy on wróci I doubt if he’ll be back

- sprawdź, czy drzwi są zamknięte na klucz check to see if the door is locked

- zastanawiam się, czy pisać do niego, czy nie I’m wondering if a. whether I should write to him or not

- nasłuchiwała, czy dziecko nie płacze she was listening for sounds of the baby crying

- tak czy nie yes or no

- prędzej czy później sooner or later

- chcesz kawę czy herbatę? would you like coffee or tea?

- idziesz z nami czy zostajesz? are you coming with us or staying here?

- było ich piętnastu czy dwudziestu there were fifteen or twenty of them

- spał, czy udawał, że śpi he was asleep, or pretended to be

- zwolniłeś się sam czyś został zwolniony? did you resign or were you dismissed?

- czy …, czy … (zarówno) whether … or …

- czy szyje, czy robi na drutach, zawsze zakłada okulary whether she’s sewing or knitting, she always wears her glasses

- czy to …, czy to a. też … (bądź) either … or …

- czy to autobusem, czy pociągiem either by bus or by train

- w taki czy inny sposób a. tak czy inaczej one way or the other a. another

- z tego czy czy innego powodu for one reason or another

- ten czy ów nie dawał wiary jej słowom there were some (people) who didn’t believe her

- czy co a. jak pot. or what?, or something?

- zgłupiałeś czy co a. jak? are you stupid or what a. something?

- czy co tam jeszcze pot. or whatever pot.

- pisał pieśni, kwartety, sonaty czy co tam jeszcze he wrote songs, quartets, sonatas and whatever else

- czy coś takiego pot. or something pot.

- poszła na zakupy czy coś takiego she went shopping or something

- …., czy jak mu/jej tam pot. …whatever he’s/she’s called, …or whatever his/her name is; …or what d’yer call him/her pot.

- tak czy inaczej a. tak czy owak a. tak czy tak a. tak czy siak one way or the other a. another

* * *

* * *

( w pytaniach) czy pada śnieg? is it snowing?; czy znasz ten film? do you know this movie?; czy byłeś kiedyś w Anglii? have you ever been to England?; czy mogę już iść? can I go now?; czy ja wiem? I don't know.

1. ( wprowadza zdanie podrzędne) if, whether; zapytaj, czy przyjdzie ask him if he's coming.

2. ( łączy części współrzędne) or; kawa czy herbata? coffee or tea?; prędzej czy później sooner or later; tak czy inaczej l. owak l. siak one way or another, anyhow, eitherway; świątek czy piątek anytime.